Στο βάθος κήπος

άρθρο του ανθοκόμου Μιχάλη Μανιαδάκη

Ένας υπέροχος Νέος Χρόνος
Στο προηγούμενο άρθρο δεν μιλήσαμε καθόλου για την καινούρια χρονιά που ξεκίνησε και που έχει ειπωθεί ότι θα είναι δύσκολη αρχικά και σταδιακά θα καταλήξει σε ένα απελπιστικό οικονομικό αδιέξοδο, με δυσκολίες και σε πολλά άλλα επίπεδα, όπως ψυχολογικά, κοινωνικά κ.α. Αυτό είναι μια φυσική συνέπεια, αφού οι περισσότεροι άνθρωποι όλους αυτούς τους τομείς της ζωής τους τους συνδέουν με τα χρήματα. Και πώς να μην συνδέονται όλα με τα χρήματα αφού χωρίς αυτά δεν μπορείς να κάνεις τίποτα; Ή μήπως έτσι έχουμε μάθει να πιστεύουμε;
Όμως οι «δημιουργημένες» ανάγκες έχουν αυξηθεί στην εποχή μας και με τον όρο «δημιουργημένες» εννοούμε όλες τις άλλες εκτός των βασικών απαραίτητων για την ύπαρξη μας αναγκών (νερό, φαγητό κ.τ.λ.).
Χρειάζεται μια αναπροσαρμογή. Κάτι που δεν σημαίνει απαραίτητα μείωση των αναγκών που προσθέσαμε, αλλά το να μετατραπούν αυτές από «παθητικές» σε «ενεργητικές». Τι εννοώ; «Παθητικά» ικανοποιούμε μια ανάγκη μας, όταν απλώς πηγαίνουμε σε ένα κατάστημα ή σε μια επιχείρηση παροχής υπηρεσιών και πληρώνοντας παίρνουμε αυτό που θέλουμε. «Ενεργητικά» λειτουργούμε όταν για παράδειγμα παράγουμε όσο το δυνατόν περισσότερο τα δικά μας τρόφιμα, αλλά και φυτεύουμε φυτά που μας δίνουν τις πρώτες ύλες, δηλαδή τα τρόφιμα τα οποία στη συνέχεια μπορούμε να μεταποιήσουμε. Έτσι, ξέρουμε το σημείο προέλευσης των τροφίμων μας και εφαρμόζουμε τις μεθόδους που εμείς θέλουμε για την παραγωγή τους. Στη συνέχεια, αυτό μπορεί να συνεχιστεί και σε άλλα είδη όπως σε σκεύη, ρούχα κ.τ.λ. Θα μπορούμε να λάβουμε την πρωτοβουλία την παραγωγή τους.

Κάτι πολύ καινούριο που πριν μερικά χρόνια ήταν ουτοπία είναι η λεγόμενη Βιολογική Μίμηση, που σημαίνει ότι πλέον είναι αναγκαίο να χρησιμοποιήσουμε αυτά που μας δίνει έτοιμα η φύση και που μπορούμε εύκολα να τα βρούμε και να τα μιμηθούμε από διαδικασίες λειτουργίας ως σύνθετα αλληλοεξαρτώμενα συστήματα. Πρόκειται για μια τάση που υπάρχει στην Αρχιτεκτονική, στη Γεωργία, αλλά και στη Βιολογία.

Το ερώτημα είναι πού θα μπορούσαν να εφαρμοστούν αυτά; Στην επαρχία ή και στο κέντρο της πόλης; Και όμως πολλά μπορούν να γίνουν παντού, ιδίως αν αυτή η διαδικασία αναπτυχθεί σε ομάδες ανθρώπων μικρές ή και μεγάλες, που τα μέλη της κάθε μιας θα μπορούν να ανταλλάξουν μεταξύ τους προϊόντα δίκαια, αλλά και υπηρεσίες έτσι ώστε να υπάρξει μια οικονομία που να μην χρειάζεται να παρεμβληθεί το χρήμα και τα κέντρα που το κατέχουν (τράπεζες). Ίσως τότε να αλλάξει το νόμισμα συναλλαγής και το σημείο πηγής του, δηλαδή να γίνουμε εμείς οι ίδιοι το νόμισμα μας (βλέπε «δίκτυο Lets», που ήδη λαμβάνει χώρα σε μεγάλη κλίμακα στο Βόλο και σε μικρότερη στις πιο μεγάλες πόλεις όπως Αθήνα, Θεσσαλονίκη).
Η πρόταση αυτή δεν είναι μια στροφή προς τα πίσω, αφού αυτά συνέβαιναν στις παλιότερες κοινωνίες, ούτε μια στροφή στο «κίνημα των χίπις», αλλά μια νέα αρχή, αφού οτιδήποτε ξεκινήσει τώρα θα έχει τη δική του ιδιαίτερη διαμόρφωση στο μέλλον, η οποία ίσως να μην έχει τελικά καμία σχέση με το σημείο προέλευσης της. Δηλαδή θα προκύψει κάτι εντελώς νέο. Ξέρουμε φυσικά και τη ρήση που λέει ότι «η ιστορία δεν επαναλαμβάνεται».
Άλλωστε όταν όλα μοιάζουν να γκρεμίζονται γύρω μας, ενστικτωδώς μαζευόμαστε στη βάση μας, σε αυτά που ξέρουμε, σε αυτά που μας δίνουν ασφάλεια και που στο τέλος μπορούν να μας δώσουν την ηρεμία που χρειαζόμαστε. Από εκεί θα πάρουμε «φόρα» για να μπορέσουμε να πηδήξουμε πάλι στο κενό, που είναι ο τόπος των νέων ανακαλύψεων και νέων εξελίξεων. Όχι φόβος και συρρίκνωση που να οδηγήσει σε εξαφάνιση, αλλά εσωτερίκευση που μέσα της όμως θα «φωλιάσει» η ελπίδα για τα νέα που θα έρθουν. Από τα δύσκολα ξεπηδούν τα όμορφα. Θα είναι ένας υπέροχος Νέος Χρόνος.

Σε συνέχεια του Γενάρη…

Ας δούμε τώρα πώς μπορούμε να συνεχίσουμε τη δημιουργία του κήπου μας. Θέλοντας να επιλέξουμε γλάστρες, καλό είναι να έχουμε στο μυαλό μας ότι τα διάφορα υλικά έχουν τις θετικές και τις αρνητικές τους ιδιότητες. Επίσης, θα πρέπει να ξέρουμε ότι αυτά που εμείς χρειαζόμαστε π.χ. καλαισθησία ή επιλογή θέσεων σύμφωνα με την αρχιτεκτονική του χώρου, ίσως να μην ταιριάζουν στα φυτά.
Για να γίνω πιο συγκεκριμένος, ας δούμε για τις γλάστρες από πλαστικό. Οι πλαστικές γλάστρες δεν έχουν πόρους, με συνέπεια να μην μπορεί να «αναπνέει» το χώμα από τα πλαϊνά παρά μόνο από πάνω, από την επιφάνεια. Έτσι, θα πρέπει να γίνονται συχνά αναμοχλεύσεις του χώματος, που τις περισσότερες φορές σημαίνει ότι θα πληγωθούν οι ρίζες.
Υπάρχει βέβαια ένας τρόπος να κάνουμε συνεχείς σπορές ετήσιων φυτών που να κόβουμε κατά διαστήματα και όχι να τα ξεριζώνουμε, έτσι ώστε να παραμένουν στο χώμα οι ρίζες τους και καθώς σαπίζουν να αφήνουν κενά αέρος. Άρα, θα έχουμε φυσικό αερισμό του χώματος χωρίς τη χρήση μηχανικών μέσων.
Είναι βέβαια το πλαστικό το πιο ελαφρύ υλικό για να μπορούμε να κάνουμε εύκολες μετακινήσεις, αλλά συνάμα έχει την μικρότερη «διάρκεια ζωής», αφού από τις ηλιακές ακτίνες πολυμερίζεται και σε μερικά χρόνια θρυμματίζεται όλο. Ίσως να είναι το πιο φτηνό από οικονομικής άποψης, αλλά ο κίνδυνος να καταστραφεί εντελώς και να απειληθεί και η επιβίωση του φυτού μας είναι μεγάλος.
Ο πηλός (κεραμικά) είναι ίσως το ιδανικότερο υλικό για γλάστρες, όμως εύκολα μπορεί να σπάσει και επίσης είναι βαρύς και δεν μετακινείται. Υπάρχουν και γλάστρες που φτιάχνονται από άλλα υλικά όπως μέταλλο, τεράτσο, αναδόμηση πέτρας, μάρμαρο, ξύλο και fiberglass.
Στις μεταλλικές θα πρέπει να επενδύουμε εσωτερικά με κάποιο γεωύφασμα για να αποσοβήσουμε τον κίνδυνο του «σοκαρίσματος» από τις χαμηλές θερμοκρασίες, που μπορούν να δημιουργηθεί στις ρίζες από την απευθείας επαφή τους με το μέταλλο. Επίσης, είναι και αρκετά ακριβές.
Τα υλικά πέτρας είναι υπερβολικά βαριά και αρκετά ακριβά. Τα υπόλοιπα υλικά είναι, επίσης, ακριβά και εξυπηρετούν κυρίως διακοσμητικές επεμβάσεις. Το ξύλο είναι πολύ ωραίο υλικό για γλάστρες, αλλά σαπίζει σχετικά γρήγορα και θέλει συντήρηση.
Αν ο προϋπολογισμός μας είναι χαμηλός, μπορούμε πάντα να χρησιμοποιήσουμε υλικά που ήδη έχουμε και μπορούμε να αναπροσαρμόσουμε τη λειτουργία τους. Τέτοια υλικά είναι κασόνια φρούτων, μπαμπού, διάφοροι παλιοί νεροχύτες κ.α.
Τέλος, στους κάδους απορριμμάτων μπορούν να βρεθούν «διαμάντια» που πετάγονται από όλους μας και έτσι να γίνει μια ουσιαστική πάμφθηνη ανακύκλωση… Ας αφήσουμε την φαντασία μας να καλπάσει! Αν θέλουμε να φυτέψουμε λαχανικά, καλό είναι να βρούμε τα νέου τύπου έτοιμα πλαστικά παρτεράκια σε διαστάσεις που είναι 1μέτρο μήκος, 80 εκατοστά πλάτος και 30 εκατοστά ύψος.

Το υπόστρωμα που πάνω και μέσα του αναπτύσσονται και ζουν τα φυτά μας είναι πολύ σημαντικό. Η γεωπονική επιστήμη έχει πλήρως αναλύσει το συγκεκριμένο θέμα και έχει καταλήξει σε συγκεκριμένα αποτελέσματα.
Αν καλλιεργούμε σε γλάστρες είναι πολύ σημαντικό να ακολουθήσουμε τις οδηγίες που προκύπτουν από αυτά τα αποτελέσματα αρκετά σχολαστικά, γιατί οι δυνατότητες μας δημιουργίας μικροπεριβάλλοντος είναι δύσκολη.
Τι εννοώ; Στο χώμα είναι πιο εύκολο να δημιουργηθούν συνθήκες που θα υποστηρίζουν τα φυτά, ακόμα και αν δεν έχουμε ακολουθήσει πλήρως ή μερικώς τις οδηγίες των γεωπόνων-κηπουρών (διαφορετικά φυτά που αποδομούνται και δίνουν διαφορετικά συστατικά κ.α. βοηθούν να ξεπεραστούν μερικά προβλήματα όπως ελλείψεις θρεπτικών στοιχείων, ακατάλληλο ΡΗ).
Το PΗ του υποστρώματος επιτρέπει να μεγαλώσει με υγεία ή όχι ένα φυτό. Έτσι είναι γνωστό ότι γαρδένια, ροδόδενδρο, αζαλέα, καμέλια και ορτανσία θέλουν χώμα όξινου ΡΗ. Επίσης, ριβήσια, φραγκοστάφυλα και μύρτιλλα θέλουν χώμα όξινου ΡΗ.
Από τα λαχανικά, λάχανο, κουνουπίδι, σέσκουλο, σπανάκι, ραπάνι θέλουν αλκαλικό ΡΗ. Τα υπόλοιπα φυτά αναπτύσσονται σε ελαφρώς όξινο χώμα.
Ένα άλλο θέμα που πρέπει να ξέρουμε για τα φυτά μας είναι το εάν χρειάζονται χώμα που να συγκρατεί την υγρασία, οπότε είναι απαραίτητη η υψηλή παρουσία αργίλου. Αλλιώς μπορούμε να προσθέσουμε εμείς. Τύρφη μπορεί να προστεθεί όταν θέλουμε υγρασία, αλλά δεν θέλουμε το χώμα να είναι «βαρύ» και να συμπιέζει τις ρίζες ασφυκτικά.
Σε αυτό το στάδιο, καλό θα ήταν να συμβουλευτούμε βιβλία που αναφέρουν τις ιδιαίτερες συνθήκες ανάπτυξης των φυτών ή ακόμα να αναζητήσουμε τη βοήθεια κάποιου ειδικού, γιατί είναι ένα πιο περίπλοκο θέμα.
Τέλος, δεν θα πρέπει να ξεχνάμε στη βάση του εσωτερικού της γλάστρας να προσθέσουμε χαλίκι ή κομμάτια από κεραμίδια για καλή αποστράγγιση. Στο χώμα, στον πυθμένα των παρτεριών σε βάθος 40 εκατοστών βάζουμε ένα στρώμα από χοντροκομμένα μικρά κομμάτια ξύλου για τον ίδιο λόγο της αποστράγγισης και για να μπορούν τα φυτά να πάρουν οργανική ουσία σε βάθος χρόνου.

Το θέμα της άρδευσης είναι πολύ σύνθετο για να αναλυθεί εδώ. Μπορούμε όμως να πούμε ότι όταν θέλουμε να έχουμε μικρή κατανάλωση νερού θα πρέπει τα φυτά να φυτεύονται μέσα σε ένα στρώμα «κόμποστ» και πάνω από αυτό να μπαίνει μια επιφανειακή χοντρή στρώση από υπολείμματα φυτών, φύλλα, λεπτά κλαδάκια, άχυρα κ.α.
Επίσης, στις γλάστρες, αλλά και στο χώμα καλό είναι να αρδεύουμε με το χέρι και όχι με προγραμματιστή, έτσι ώστε να ελέγχεται η ποσότητα που πέφτει στα φυτά. Καλό είναι να υπάρχουν λάστιχα με σταλάκτες, που να διανέμουν το νερό σωστά και με επιλογή σταλάκτη λίτρων ανάλογα με τις ανάγκες του κάθε φυτού.
Το νερό της βροχής είναι ευεργετικό για τα φυτά ακόμα και εντός της πόλης, έτσι τα φυτά θα πρέπει να μπαίνουν σε χώρους ανοικτούς για να μπορούν να δεχθούν έστω και λίγη.
Αν ποτίζουμε από γεωτρήσεις, καλό είναι να κάνουμε έλεγχο αγωγιμότητας του νερού τους, δηλαδή πόσα άλατα έχουν. Το εργαστήριο μας δίνει τις αντοχές που έχουν σε άλατα, τα φυτά που θέλουμε να φυτέψουμε και να προλάβουμε με αυτό τον τρόπο καταστροφές μερικές ή και ολικές.

Έτσι, μπαίνουμε σιγά σιγά σε αυτόν τον υπέροχο κόσμο των φυτών αρχίζοντας καταρχήν από τα υλικά που θα τα υποστηρίξουν. Στο επόμενο άρθρο θα δούμε λίγα πράγματα για τους βασιλιάδες του κήπου: τα ρόδα…

«Ο Φλεβάρης κι αν χιονίσει, πάλι άνοιξη θ’ ανθίσει»